Zo’n vier jaar geleden kwam schrijfster Judith Visser erachter dat ze asperger heeft. Per toeval: nadat ze steeds in slaap viel tijdens rijlessen stelde haar rij instructeur voor dat ze zich eens liet onderzoeken. En toen bleek dat ze deze vorm van autisme heeft. Drie jaar lang werkte ze aan haar autobiografische roman genaamd Zondagskind waarin ze haar jeugd beschrijft. Alsof opgroeien nog niet lastig genoeg is, luidt de ondertitel. Ik heb het gelezen en vertel je in dit artikel wat ik ervan vond en wat een indruk dit boek op me heeft gemaakt. 

Judith Visser

Judith is een bekende auteur die al heel wat titels op haar naam heeft staan, veelal thrillers die zich afspelen in Rotterdam. Ik heb bijna alle boeken van Judith gelezen en ik bewonder haar mooie, vlotte schrijfstijl. Jaren geleden heb ik een avondcursus Thrillers Schrijven gevolgd die Judith toen gaf. Ik heb er zoveel van opgestoken! Sindsdien volg ik Judith en toen ik las dat ze werkte aan een boek over Asperger was mijn interesse meteen gewekt. Ik had er wel eens van gehoord, maar wist eigenlijk niet precies wat het was. Zondagskind bleek het boek te zijn dat bij mij heel cliché maar zo waar, voor het ontbrekende puzzelstukje heeft gezorgd. Ah. Dus dáárom probeer ik zo vaak onder sociale situaties uit te komen en dáárom heb ik vaak zo’n moeite met oogcontact en ben ik zo ontzettend graag alleen.

Jasmijn Vink

Het boek is geschreven vanuit de ik-vorm en verteld door hoofdpersoon Jasmijn Vink. We volgen Jasmijn in de leeftijd van 4 tot 20 jaar. Al op jonge leeftijd blijkt dat Jasmijn zich niet gedraagt zoals andere kinderen. Jasmijn praat niet. Wel met haar hond Senta, met wie ze een heel sterke band heeft. En later ook met Elvis, die ze enorm bewondert. Maar van school moet ze niets weten: het boek begint dan ook met een scene waarin Jasmijn op 4-jarige leeftijd op haar eerste dag op de kleuterschool zo overrompeld wordt door het geschreeuw van de andere kinderen en het felle licht dat ze wegloopt. Ze wilde er sowieso niet naartoe, want voor het eerst in haar leven was ze ergens zonder haar steun en toeverlaat Senta.

Het wordt al snel duidelijk dat Jasmijn grote moeite heeft met communiceren en mensen aankijken. Contact maken met andere kinderen is lastig en vermijdt ze. Liever leest ze in haar meegebrachte boeken, die ze tot verbazing van haar juf op haar jonge leeftijd al kan lezen. Maar hardop praten: nee.

Tempo

Het boek heeft een prettig tempo. Eigenlijk precies zoals ik van de andere boeken van Judith gewend ben: geen overbodige poespas en op een manier geschreven waarbij je het gewoon voor je ziet. Het is een behoorlijke pil van bijna 480 bladzijden, maar het heeft me gegrepen vanaf de eerste pagina. Het boek bevat korte hoofdstukken waarvan er veel pageturners zijn. Lastig om weg te leggen!

Normale Jasmijn

Wanneer Jasmijn wat ouder is, bekijkt ze situaties steeds vaker van een afstandje. Wanneer ze weer eens iemand niet durft aan te kijken of stil valt, ziet ze helder voor zich hoe Normale Jasmijn met de situatie was omgegaan. Het is frustrerend: het wel zo goed weten, maar het gewoonweg niet kúnnen. En ik herken dat zo. Ik weet in mijn hoofd precies hoe je ‘lekker spontaan’ ergens binnenloopt en iemand aanspreekt, maar het doen? No way.

Herkenbare gelijkenissen

Ik ben er nooit op getest, maar na de vele gelijkenissen met hoofdpersoon Jasmijn staat voor mij vast dat ik ook een zoals ze dat noemen Aspie ben. Het kan bijna niet anders. Vrijwel alles wat Jasmijn meemaakt, denkt, doet en voelt, denk en doe en voel ik precies zo. Het enige verschil is dat ik gelukkig nooit migraine aanvallen heb gehad en ook nooit heb overgeven als reactie op teveel prikkels. En ik heb in tegenstelling tot Jasmijn nooit de behoefte gevoeld om weg te lopen. Maar verder: check, check en ja hoor: check.

Geen behoefte aan contact

Judith was onlangs te gast bij Pauw om te praten over hoe ze er bij kwam om dit boek te schrijven. “Ik wil heel graag laten zien hoe het echt is om autisme te hebben. Er zijn heel veel boeken over autisme, maar bijna nooit geschreven door iemand die het zelf heeft en die ook nog vrouw is.” Ze vertelt dat ze nu als volwassen vrouw gelukkig is nu ze een autisme-proof leven voor zichzelf heeft gecreëerd als schrijfster. Ook daar een grote gelijkenis met mijzelf, nu ik sinds enkele jaren vanuit huis werk en dus vrijwel dagelijks alleen ben. “Ik heb een leven gecreëerd waarin ik nooit mensen hoef te zien. Ik kan mensen aardig vinden en om ze geven, maar ik hoef ze niet te zien. Die behoefte is er gewoon niet.” En dat geldt voor mij echt helemaal precies zo. Natuurlijk zie ik wel eens mensen, maar ik zorg ervoor dat dat maar kort is en zeker niet te vaak. Het kost me teveel energie. Met uitzondering van een kleine cirkel mensen die dicht bij me staan en waar ik mezelf bij kan zijn, zoals mijn familie. Dit is iets dat ik nu pas van mezelf weet en erken. En dat voelt zo ontzettend fijn: ik ben niet een rare, stille freak maar ik heb gewoon een gebruiksaanwijzing. Ik ben niet verlegen en ik ben niet arrogant: ik heb soms gewoon moeite met de buitenwereld. Ik ben zo geboren en ik heb gewoon erg veel me-time nodig. Gelukkig kan ik mijn vriend wel prima om me heen hebben en begrijpt hij ook hoe ik in elkaar steek en wanneer ik even alleen wil zijn. Godzijdank!

Liefde voor dieren

Onze liefde voor dieren is ook zo’n gelijkenis. In het boek omschrijft Jasmijn hoe ze als kind vanaf de achterbank in de auto een passerende veewagen ziet. Wat een schattige varkens met hun snuitjes die door de houten planken in de wind steken. Dan leert ze de harde waarheid: haar broer vertelt haar dat die schattige varkens binnen enkele uren dood zullen zijn. Jasmijn legt dan de link tussen die mooie, intelligente dieren en het vlees op haar bord. Ze is geschokt en wordt acuut vegetariër. Bij mij ging het precies zo, alleen zag ik de beelden op tv en legde toen de link. Ook ik werd ter plekke vegetariër en kon niet begrijpen hoe je een dier kan doden om het daarna op te eten. De sterke band die Jasmijn heeft met haar hond had ik als kind ook. Ik stuurde zelfs handgeschreven ansichtkaarten vanaf vakantieadressen naar Stella, mijn hond en haar puppies. Ik heb die kaartjes trouwens nog steeds. Mijn liefde voor dieren is zo sterk, ik zou niet zonder willen of kunnen leven.

Engels en Nederlands

En net als Jasmijn bracht ik als kind ook mijn tijd buiten school vrijwel altijd in mijn eentje door. Ik zat of op mijn kamer of hing rond in het weiland achter ons huis tussen de dieren. Ik schreef schriften vol: korte verhalen, meestal in het Engels over van alles. Schrijven vond ik heerlijk en ik ging er helemaal in op, het was een wereld waar ik in kon ontsnappen en alles vergeten.  Vaak schreef ik stiekem ook tijdens saaie lessen op school. En net als Jasmijn trok alleen de Engelse en Nederlandse taal mijn aandacht. De andere vakken konden me gestolen worden en ik deed er ook totaal mijn best niet voor. Dankzij een uitzonderlijk hoog cijfer voor Engels (de leraar had nog nooit zo’n hoog cijfer gegeven voor het mondelinge examen zei hij) haalde ik mijn MAVO diploma. Eindelijk weg van school, werken en geld verdienen! Achteraf gezien geen slimme keus misschien, ik had veel beter gekund dan het te laten bij mijn MAVO diploma. Maar ik was er gewoonweg niet toe in staat. Dat is iets dat ik nu pas begrijp. En dat is zo ontzettend fijn.

1978

Het geboortejaar hebben we gemeen en dat was in dit boek ook prettig: we zijn beiden in 1978 geboren en daardoor waren de details in de loop der jaren zo heerlijk herkenbaar. De muziek van Doe Maar die hoorbaar was vanuit de kamer van haar oudere broer, de tv serie Vrienden voor het Leven en muziek luisteren met en walkman, dat soort details maakten dat de scenes in het boek nog meer tot leven kwamen. Ook speelt het zich grotendeels af in mijn stad Rotterdam wat erg prettig las, ik zag het letterlijk voor me allemaal.

Wat een herkenning dus het hele boek door. Zelfs de plek waar Jasmijn aan het eind van het boek met haar collega’s af en toe iets gaat drinken is de plek waar ik zo vaak ook ben geweest: de Ierse pub in de stad! Ik heb er ook Fabien leren kennen twee jaar geleden, dus die plek is een bijzondere voor mij.

Ik kan nog wel even zo doorgaan, het hele boek staat vol herkenbare situaties en gedachten. Ik vind het knap dat het Judith gelukt is om te laten zien, door de ogen van Jasmijn, hoe het is om autisme te hebben. Ik had in reviews al gelezen dat veel mensen een traantje moesten laten bij een bepaalde gebeurtenis en inderdaad, ik hield het ook niet droog.

Gezellig

Ik weet zeker dat veel mensen hier ook zo ontzettend veel aan gaan hebben. Er vallen echt puzzelstukjes op zijn plaats wanneer je zoveel herkenning voelt bij het lezen. Voor zowel mensen met asperger zelf als voor hun omgeving. De druk kan soms groot zijn in deze samenleving waarin alles maar ‘gezellig’ moet zijn. Door dat het gras veel groener lijkt op social media kan het je het gevoel geven dat je faalt wanneer je niet bruisend en feestend door het leven gaat. Het is fijn om te merken dat er meer mensen zijn voor wie dat allemaal niet hoeft, voor wie er niets fijner is dan zich af en toe terug te trekken.

Ik ben Judith dankbaar voor het schrijven van dit boek en haar openheid over haar autisme.

Wil je het boek ook lezen? Klik hier voor de papieren versie en hier voor het e-book.

Dit artikel bevat enkele affiliate links. Dat betekent dat wanneer jij via de links iets koopt (of iets anders op de website van Bol.com) ik daar een klein percentage over krijg. Dat gebruik ik vervolgens weer om wateetjedanwel.nl zo goed mogelijk te laten werken. Dank voor je begrip!